Sao mà phải cấm?

Trần Dần (23/8/1926) sinh tại Nam Định. Dấu ấn lớn nhất là sự ra đời của trường ca NHẤT ĐỊNH THẮNG (1955) in trong “Giai phẩm mùa xuân” năm 1956. Sau đó là trường ca ĐÂY VIỆT BẮC (1957), thơ – tiểu thuyết CỔNG TỈNH (1960), tiếu thuyết ĐÊM NÚM SEN (1961),...

Giai đoạn 1963-1976, 1977-1989, ông tập trung vào Thử nghiệm thơ (thơ thị giác, thơ họa, thơ ý niệm, biến tấu chữ - biến tấu âm, thơ có bè đệm,...). Và nhìn chung, có thể thấy Trần Dần là nhà cách tân thơ nổi bật nhất, khi ông rất chú ý đến CHỮ, đào sâu trong CHỮ để tìm ra NGHĨA.

Trần Dần mất năm 1997. Nhân 10 năm ngày mất của ông và được sự đồng ý của gia đình ông, NXB Đà Nẵng phối hợp với công ty Nhã Nam xuất bản phần Di cảo của ông, lấy tên là “Trần Dần – THƠ”.

Đọc trong “Lời NXB” và Niên ký đều thấy có mấy dòng “nhận giải thưởng Nhà nước” và “giải thưởng của Hội nhà văn Việt Nam”,... Bao nhiêu người yêu thơ, khi nghe tin “phong thanh” rằng tập thơ Trần Dần sẽ bày bán ở Văn Miếu, nhân ngày hội Thơ. Trong những người “rình” tập thơ ấy có quá nửa là những nhà thơ, nhà nghiên cứu, dịch giả,... và những người yêu thơ. Tôi cũng chạy “loạn xị”, hỏi “loạn xạ” và mắt đảo “loạn xà ngầu” hòng tóm cho được một quyển. Hỏi chỗ nào cũng “em không có”, “em không biết”.

Phạm Xuân Nguyên

Trần Dần - Thơ ở đâu?

Hà Nội, sau hơn một tháng chịu đựng cái rét lạnh lùng đến mức kỷ lục, ngày Rằm tháng Giêng (21/2/2008) bỗng bừng nắng ấm. Ngày thơ Việt Nam lần thứ VI ở Hà Nội tổ chức tại Văn Miếu như thường niên vì vậy được hưởng lộc đất trời, thu hút rất đông người đến xem, đến nghe, đến gặp gỡ, giao lưu. Nhưng trong khá nhiều người đến Văn Miếu rằm này, vì xuân, vì thơ, riêng còn một lý do cũng rất thơ rất xuân: đón nhận tập thơ mới của Trần Dần. Vâng, sau những Bài thơ Việt Bắc, Cổng tỉnh, Mùa sạch từ thời đổi mới, sau Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật mới được trao vài năm trước, bây giờ Trần Dần lại xuất hiện. Trần Dần – Thơ. Một tập sách dày gần năm trăm trang in lại và in mới (chủ yếu) những sáng tác của Trần Dần trong mấy chục năm im lặng khuất mình trong bóng tối hiến mình cho con chữ.

Trần Dần - Thơ là một ấn phẩm thơ sang trọng, bề thế, xứng đáng với người thơ ấy và thơ này, xứng đáng sự háo hức chờ đợi của người yêu thơ. Việc ra được tập thơ là một công gian khó của Công ty Văn hóa Truyền thông Nhã Nam phối hợp cùng Nhà xuất bản Đà Nẵng. Tập thơ in ra là một sự kiện của văn học và văn hóa. Và mọi người yêu thơ, yêu Trần Dần, háo hức trông chờ ngày Thơ năm nay tại Văn Miếu được cầm trên tay Trần Dần - Thơ với tâm trạng đón chờ một sự kiện đẹp của Thơ, của Người.
Nhưng cái sự kiện ấy đã trở thành phản sự kiện.

Trong dòng người chen vai thích cánh vào Văn Miếu (một dấu hiệu đẹp cho Thơ), nhiều người đã được biết Trần Dần - Thơ ra đời, đã hay tin hôm nay tập thơ được bày bán tại quầy của Nhã Nam ở cả sân Thái Miếu và sân Thái Học. Họ đến quầy sách, họ nhìn vào các tập sách bày ra: Trần Dần - Thơ không thấy có. Họ hỏi các nhân viên bán hàng, đáp lại là sự im lặng rụt rè, và một câu trả lời nhỏ và ngắn: không được bày bán. Các nhà thơ hỏi nhau: vì sao? Các nhà báo hỏi nhau: vì sao? Chuông điện thoại réo rắt và thông tin được cập nhật truyền miệng: trước hôm rằm, Cục Xuất bản đã có cú điện thoại cho Nhã Nam bảo không được đưa Trần Dần - Thơ vào bán trong Văn Miếu ngày thơ. Nhưng... Nhưng... ai muốn mua, ai muốn có tập thơ ngay, hãy ra nhanh phố sách Đinh Lễ là có. Và từ Văn Miếu đã có những người ra vội Đinh Lễ.

Một số phóng viên túm lấy tôi phỏng vấn nhanh. Câu hỏi: Việc này thế nào và tại sao lại thế. Việc thế nào thì tôi cũng chỉ cập nhật tức thì những thông tin như đã nêu trên và nói lại với các phóng viên. Còn tại sao ư? Tại vì nỗi sợ của ai đó. Sợ Trần Dần - Thơ xuất hiện trong ngày thơ sẽ hút sự chú ý, đặc biệt chú ý, của mọi người vào ông và thơ ông. Sợ những con chữ Trần Dần sẽ khuấy động, khuấy đảo tâm cảm mỗi người đọc và gây ra những phản ứng thơ mạnh mẽ có thể khiến bàng hoàng trước một khối năng lượng sáng tạo cực mạnh, cực lớn từ gần nửa thế kỷ trước soi chiếu và phóng nổ vào hôm nay. Nói chung lại là sợ Chữ, sợ Thơ của một Nhà Thơ. Lẽ ra những điều này phải là mừng, là vui, và thế thì Trần Dần - Thơ là điểm nhấn đẹp cho ngày thơ năm nay, là niềm vinh quang cho những người làm thơ Việt. Nhưng đã không có sự lẽ ra đó.

Các nhà thơ ở Văn Miếu cũng đành hèn yếu và im lặng trước việc Thơ bị chặn cửa như vậy. Họ xì xào, họ xôn xao khi không thấy có Trần Dần - Thơ. Nhưng họ không dám trực tiếp lên tiếng hỏi thẳng ban tổ chức, hỏi nhà chức quyền, vì cớ gì một tập thơ đã được cấp giấy phép xuất bản, một tập thơ đã được in ra sau khi bị loại bỏ khoảng bốn chục trang, bỏ đi một số bài viết và bài thơ theo yêu cầu biên tập, tập thơ đó lại không được xuất hiện đàng hoàng, công khai tại một nơi không thể đẹp hơn cho thơ là văn Miếu và vào một ngày không thể hay hơn cho thơ là ngày thơ Việt Nam.

Từ Văn Miếu tôi và họa sĩ, nhà thơ Như Huy (người có bài viết “Tác phẩm Mùa sạch của Trần Dần qua góc nhìn của Nghệ thuật Ý niệm” in trong tập) đến trụ sở Công ty Nhã Nam. Ông giám đốc dẫn chúng tôi lên tầng ba. Ba poster dành cho Trần Dần - Thơ được chuẩn bị công phu đã không ra được Văn Miếu nên đành đứng đó. Ôi, Trần Dần!

Tôi có vệ tinh

rồi có nhà ga xanh

nhà ga tim

trong một vũ trụ

chẳng hiền lành.

Cái lồng chim quá chật

tôi bay đâu

cũng đụng đầu.

Giám đốc Nhã Nam cho biết một thông tin từ Đinh Lễ báo về là đã có người lấy sách thật Trần Dần - Thơ mang đi. Thế nghĩa là gì anh biết không? Nghĩa là chỉ ít hôm nữa Trần Dần - Thơ sách lậu sẽ tràn lan. Mà những kẻ làm lậu cuốn này chắc phải dùng scanner thôi, chứ không thể kỳ khu làm đúng như Nhã Nam đã làm được. Bởi vì Trần Dần - Thơ thật ngoài những bản thơ in đúng kiểu viết, kiểu chữ, kiểu trình bày của Trần Dần, còn có những bản in màu như tranh các trang thơ thị giác ông làm ra.

Trần Dần - Thơ ở đâu?

Thưa: ở thơ ông, ở người đọc thơ là bạn, là tôi. Ông không hiện diện ở Văn Miếu không phải do ông, không phải do Văn Miếu. Nhưng bạn sẽ gặp được ông, đọc được ông ở nơi bạn đến. Và khi đọc thơ Trần Dần, bạn hãy cùng ông thanh thản trong một tình yêu thương lớn và một niềm tin lớn.

Hãy ôm thế giới này, tha thứ cho nó.

Hãy thắp sáng mọi chòm sao cũ!

Cả những vì sao đã tắt lụi từ lâu.

Tôi chẳng muốn mang sang gì cả.

Nỗi buồn ga cuối còn nguyên.

Bạn hãy nhận lấy Trần Dần - Thơ như vậy!

Link sang talawas:

http://tproxy.guardster.com/proxy.php/333034303000e18c9292022b7dfd92c49cc4f2c462bd945400

VÀ MỜI CHIÊM NGƯỠNG BỘ ẢNH HIẾM CÓ do Quỳnh Hương chụp lại từ quyển sách “xịn” 100%. Hiện nhà tớ có 2 quyển, ai đó muốn đọc có thể hỏi.

“Mạn đàm về người man di hiện đại”

Từ những tư liệu “chết”, bộ phim dài 4 tập về Nguyễn Văn Vĩnh cuối cùng cũng được hoàn thành, được trình chiếu trước các nhà khoa học, các lãnh đạo và con cháu của cụ. 200 phút dường như vẫn quá ngắn so với một nhân cách lớn của “Người man di hiện đại”, của “Tân Nam tử”. Nhưng 200 phút cũng phần nào dựng nên hình ảnh một Nguyễn Văn Vĩnh luôn mang trong mình lòng tự tin dân tộc, tự tin vào tương lai văn hóa Việt Nam.

Bộ phim “Mạn đàm về người man di hiện đại” giúp người ta hiểu sâu hơn về Nguyễn Văn Vĩnh. Đó không chỉ là một dịch giả nổi tiếng, không chỉ là một nhà báo kỳ tài, mà còn là một con người thâu tụ được cái tính cách Pháp lịch thiệp, cộng với lòng tự tin hiếm có. Nói như thế không có nghĩa là quay lưng lại với tính cách “cần cù chịu thương chịu khó thông minh nhạy bén” của người Việt Nam, mà là tư duy và ứng xử dân chủ phương Tây.

Ngay cả đối với con mình, Nguyễn Văn Vĩnh vẫn giữ phong cách ứng xử đầy lịch lãm kiểu Pháp: “Này, chị khéo tay, chị cắt giúp thầy cái móng tay nhé!”. Cái thế của bề trên hoàn toàn cho phép cụ xẵng giọng, cho phép cụ “cao giọng” đấy chứ! Rồi cụ nhận biết rằng người làm báo là phải năng động, và cụ dí dỏm: “làm báo phải biết đi mô tô”. Và những lời kể về bước chân nhảy, tiếng huýt sáo dí dỏm khiến người ta thấy gần gũi hơn khi được nghe kể về một “người khổng lồ” như thế.

“Khổng lồ” mà cũng rất khiêm nhường: “Tôi chỉ là một người man di hiện đại”, khiêm nhường ở việc không sợ nhận mình thua kém thế hệ sau, không sợ nhận mình thua kém phương Tây. Cả cuộc đời Nguyễn Văn Vĩnh là học, đọc, lĩnh hội, và đưa tri thức vào cuộc sống nước nhà. Cụ “đọc tất cả những gì rơi vào tay mình”.

Trong chuyến đi dự Hội chợ thuộc địa, khi tới thăm nhà hát ở Pari, được xem kịch phương Tây, Nguyễn Văn Vĩnh đã hào hứng vỗ tay, mừng vui khi thấy nước Pháp có nền văn hóa rộng lớn. Lá thư cụ gửi về đã đủ cho thấy cái tầm của một nhà văn hóa lớn, cho dù người bạn bên cạnh đã nói những điều bất nhã, đã coi cụ là “giả dối, nịnh bợ”, vì ông ấy không hiểu nhiều tiếng Pháp và văn Pháp như cụ. Hóa ra, tính cách “sợ người khác hơn mình”, “xấu xa đậy lại” đã có từ thời ấy và tồn tại đến tận bây giờ ở cái xứ An Nam – Việt Nam này.

Nhưng điều quan trọng bao trùm tất cả là bộ phim đã giới thiệu một người yêu nước Nguyễn Văn Vĩnh. Đã từng có thời gian, người ta gọi Tân Nam tử bằng những cụm từ như “bồi bút”, “bán nước”, “theo Tây”,... Những người con, người cháu của cụ đã từng bị gọi là “con cháu của kẻ phản bội”. Nhưng, chính cái gen uyên bác được thừa hưởng từ cụ mà hậu thế của cụ đã đứng dậy, đã bước trên đôi chân của chính mình để tự khẳng định. Và họ vẫn luôn tự hào vì được làm hậu duệ của cụ, luôn mong mỏi làm được thật nhiều việc cao cả để xứng đáng với niềm vinh dự ấy.

Hãy khoan nhắc tới quan điểm “lịch sử cụ thể”, và tạm đặt nó tách khỏi tư duy khoa học cũng như tách khỏi lòng yêu nước. Nguyễn Văn Vĩnh yêu nước theo cách riêng, theo con đường riêng mình. Không một nhà nghiên cứu văn học, báo chí, ngôn ngữ nào lại không nhớ câu nói nổi tiếng của cụ: "Nước Nam ta mai sau này, hay hay dở cũng ở chữ quốc ngữ".

Câu ấy nói lên điều gì? Đó là niềm tin sắt đá, là lòng tự tin của Nguyễn Văn Vĩnh vào tương lai đất nước. Có nghĩa là, có thể dựng đất nước bắt đầu từ văn hóa, cái nền tảng muôn đời vững chắc nuôi sống tâm hồn và tính cách dân tộc. Có chữ viết, một dân tộc hoàn toàn có thể sánh hàng với những nền văn minh tiên tiến khác. Phát triển chữ quốc ngữ là sự khẳng định chủ quyền, khẳng định sự tồn tại và bền vững của đất nước. Điều này được khẳng định trong bài diễn thuyết ngày 26-6-1907 ở Hội Trí Tri Hà Nội để lập Hội dịch sách:

"Ở thế gian này, xem trong các nước, phàm nước nào đã gọi là nước văn minh, là cũng có văn chương riêng cả, tiếng nói thế nào, chữ viết như thế. (...) chữ có là ảnh tiếng nói thì mới dùng để truyền bá hay đi trong nước ai ai đều học được cả. Cách truyền tư tưởng đi có hai cách: một là lấy miệng mà nói, thì chỉ ai đứng nghe nói thì nghe được mà thôi, mà nói xong nhời nói có nhẽ quên đi được. Một cách nữa là nghĩ điều gì hay, làm ra sách thì tư tưởng truyền đi được xa, mỗi quyển sách in ra nhiều người đọc được, mà không đọc khi này, đọc khi khác, có nhãng lại có thể đọc lại được (...)

Có họa bây giờ, những người học được các sách hay của ngoại quốc, mà cố đem tiếng bản quốc dịch ra rõ được ít nào hay chút ấy, thì người ta xem đến, dẫu không biết được hết nghĩa, nhưng cũng vỡ được đại khái, khi đã có nhiều người nghe phang phác được cái tư tưởng của người ta, rồi lúc bấy giờ có mượn những tư tưởng ấy mà làm ra sách nôm thì ta mới có nhiều người hiểu.

(...) bây giờ đem sách người mà dịch ra tiếng bản quốc, nếu cứ dịch cho đúng từng chữ thì xem không hiểu được. Tất phải dịch lấy nghĩa. (...) Chúng tôi cũng biết rằng sách dịch ra bây giờ, đời sau là có người chê, nhưng có thế mới gọi là tiến bộ, chúng tôi cũng sẽ thỏa lòng rằng: mình đã có cắm nêu lên trước, cho nên mới có kẻ theo hút sau.

Không chỉ dừng lại ở sự cần thiết truyền bá tư tưởng bằng chữ viết, Nguyễn Văn Vĩnh còn suy nghĩ thiệt hơn về quá trình sử dụng chữ, áp vào thực trạng dân trí An Nam, từ “vỡ được đại khái” rồi đến “nhiều người hiểu”.

Bàn về việc sử dụng chữ, cụ nói: "nước Nam có muốn hòng một mai tiếng nói có thể nhiều tiếng ra, tiếng nhiều vần thêm bớt vô cùng, thì phải dùng một lối chữ có vần. (...) Vả chữ viết có in tiện, thì dùng mới tiện. Như lối chữ quốc ngữ, thì có 25 chữ, sắp lại tiện mà chóng lắm. Còn như cái chữ nôm của mình ngày xưa, thì thực nên bỏ. Chữ phải có mẹo mực, chớ một chữ mà đọc nhiều cách viết nhiều cách được, thì khó học lắm.

Cụ còn đi vào cụ thể hơn nữa: “dịch sách nào trước?”. Cụ cho rằng: “dân mình xưa nay trí khôn chỉ là là mặt đất cũng chưa với đến được. Chắc các ông vào việc dịch sẽ chọn những sách phổ thông. Mỗi thứ phải có một ít, cách trí, bác vật, hóa học, toán học, cơ khí học, thương mãi học là điều cốt nhất, (...) dịch một hai điều cao kiến như kinh tế học, chính trị học”.(...) Còn như sách nho, (...). Giá bây giờ dịch ra tiếng nôm, mỗi bài chính văn lại lấy nhời nhẽ nôm mình mà bàn cho kháp vào thực sự thì có nhẽ hay”.

(Nguyễn Văn Vĩnh. Trích trong Đăng cổ tùng báo số 813 và 814)

Vào cái thời mà 90% dân số mù chữ, cái thời mà văn chương còn quá ư là mới mẻ và khiến nhiều người bỡ ngỡ, Nguyễn Văn Vĩnh đã cùng những người yêu nước làm thành công cuộc cách mạng chữ viết đầu thế kỷ 19, vượt qua những rào cản tượng hình của chữ Hán và chữ Nôm để có mặt chữ quốc ngữ sáng rõ, dễ sử dụng.

Chỉ riêng việc mở rộng chữ quốc ngữ thôi, cả dân tộc Việt Nam đã đủ lý do để biết ơn Nguyễn Văn Vĩnh suốt đời. Nhờ có mặt chữ latinh mà không chỉ người Việt Nam tiếp thu chữ viết dễ dàng hơn mà còn giúp văn hóa, văn học, văn tự Việt Nam tiến gần hơn tới văn minh thế giới mới.

Cái gốc của sự tự tin chính là lòng ham học. Lòng tự tin xuất phát từ “cái thế” của con người. Và nếu như mỗi người Việt Nam đều học được ít nhiều từ cái gốc ấy, thì cũng ít nhiều có cái thế để mà tự tin. Nhưng trước hết, hãy biết tự tin và tự hào vì đất nước có một con người như Nguyễn Văn Vĩnh, tự tin khi được thừa hưởng những giá trị văn hóa mang tầm quốc gia dân tộc mà cụ mang lại cho chúng ta.

Là người Việt Nam, tôi không cho phép mình quên quá khứ dân tộc. Điều này cũng có nghĩa là tôi đang nhìn mọi sự bằng suy nghĩ, bằng tấm lòng của tôi.

Và là người Việt Nam, tôi mong mỏi cho bộ phim được công bố rộng rãi, được đón nhận một cách công bằng.

NGUYỄN HOÀNG QUỲNH HƯƠNG

Tớ dùng entry này để lưu bài vở, lâu lâu giở ra, add thêm cho nó "dầy mình". Nói thế thôi, chủ yếu là để tự biết rằng mình rất thích nghề báo, và mong muốn được sống với nghề báo, hoặc chí ít là viết báo.

Tienphong.com.vn

"Những đường viền" thời trang và nhiếp ảnh

Hà Nội – Đàn bà – Nghệ thuật

Chứng khô mắt

Khối rubic âm nhạc M6

Tấp nập ngày thơ Việt Nam lần thứ 6

“Trái tim mùa xuân” đoạt giải nhất

Tuần lễ phim Christian Wagner

Yêu thơ trên blog

Tranh thủ ngủ... trưa

Quảng bá kịch trên Internet

"Quang" – Ngọt ngào và dung dị

Online – Biến uớc mơ thành sự thật

"Sư tử" đến Việt Nam

“Nghĩa địa chiều cuối năm” đoạt Giải nhất chặng 3 Mùa xuân và tôi

Hỏi chuyện anh chàng mê văn chương

“Suối Yến, Chùa Hương – Nơi quyến rũ lòng du khách”

Lời nói dối ngọt ngào

Đối mặt với stress - Tập Yoga!

Người đẹp – Nóng hơn nhờ bình chọn online

“Du xuân Bắc Nam” đoạt giải nhất chặng 5

“Ánh sáng và hơi ấm của mặt trời”

5 phút để xả stress

Sex khỏe mạnh

Tiếp lửa đam mê

Đô thị mới - Nghèo chỗ chơi cho trẻ em

Mùa xuân mãi mãi trong ta

Đại dương xanh – Chiến thắng không cần cạnh tranh

Ký kết triển khai hệ thống trường học iSCHOOL

Ước mơ của Nguyện

Khai mạc Olympic Vật lý Quốc tế lần thứ 39

Hồn nhiên IPhO

Phil Collins mất 25 triệu Bảng để li hôn lần 3

Ngồi trên vách nắng với Tiến “chồn hoang”

Phát động cuộc thi Mầm nhân ái

Mua bản quyền Kingsoft giá rẻ

VOVNEWS.VN

Hải Yến – Hát và diễn bằng niềm đam mê

Vài gương mặt IPhO lần thứ 39

IPhO 2008 – Lời khích lệ từ những người thầy

Bài thi lý thuyết IPhO 2008: Khó!

Ngô Hồng Quang và những biến tấu độc đáo của đàn nhị

Chim xanh-“vườn hoang” trong phố

Mùa hè sôi động ấn tượng với “Ngày hội sách Kim Đồng”

Giao lưu với 3 nhạc sỹ, ca sỹ trẻ Hà Nội

“Tổ chim bồ câu” của cô Tổng phụ trách giỏi

Vinaphone khai trương dịch vụ Easy Topup

Họa sỹ Lê Thị Minh Tâm: Tôi yêu những số phận con người

Triển lãm về tre của 2 kiến trúc sư người Đức tại Hà Nội

Sinh viên báo chí với những suy nghĩ về nghề

“Săn” vải chợ Ninh Hiệp

Triển lãm mỹ thuật “Làn sóng mới”

TUANVIETNAM.NET

Vì sao người Đức ghét Tom Cruise?

Phát thanh viên Truyền hình: Trí tuệ >< Hình thức?

Giáo viên Anh đòi đóng cửa YouTube!

Sự sụp đổ của báo nghiệp dư Hàn Quốc

CNN ngừng sử dụng dịch vụ tin tức của Reuters

ABOUT ME

Gặp gỡ những tình nguyện viên IPhO 2008

Girls born in 1980s: prettier, smarter, and bolder

“Duyên xong rồi thích”